Pytanie nadesłane do redakcji:
Spotkałam się z określeniami „płuco farmera" i „płuco użytkownika sauny" na określenie chorób alergicznych. Na czym polegają te alergie?
Odpowiedziała:
dr n. med. Agnieszka Lipiec specjalista alergolog Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawski Uniwersytet Medyczny
„Płuco farmera" i „płuco użytkownika sauny" są przykładami choroby o fachowej nazwie „zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych” (AZPP), do której dochodzi w wyniku powtarzającego się narażenia na pyły pochodzenia organicznego (najczęściej grzyby, bakterie i białka pochodzenia zwierzęcego) oraz substancje chemiczne u osób do tego predysponowanych.
Ocenia się, że do rozwoju choroby dochodzi u około 5–15% osób narażonych.
W przypadku „płuca farmera", najczęściej rozpoznawanej postaci AZPP, za czynnik wywołujący chorobę uważane są przede wszystkim promieniowce termofilne pochodzące z gnijącego siana i ziarna. Wymienić tu należy Termoactinomyces vulgaris, T. viridis, T. candidus, T. lisko, T. koski, ale również Saccharomyces rectivirgula, Aspergillus fumigatus.
W przypadku natomiast „płuca użytkownika sauny” to głównie Mycobacterium avium-intracellulare complex oraz Aureobasidium sp. zanieczyszczające wodę.
Innymi przykładami tej choroby jest „płuco hodowców ptaków” występujące u hodowców gołębi i papug. Antygenem wywołującym chorobę jest w tym przypadku obecna w powietrzu mucyna wydalana z ptasimi odchodami. Wyróżnia się też „płuco korzystających z klimatyzacji i urządzeń nawilżających” i tu główną rolę odgrywa zanieczyszczona woda i system nawilżający będące źródłem Mycoplyspora foeni, Thermactinomyces vulgaris, Thermactinomyces candidus, Klebsiella oxytoca, Aspergillus fumigatus, Pullularia pullulans.
Wymienione tu, obecne w powietrzu w dużym stężeniu, silnie immunogenne cząstki organiczne o średnicy poniżej 5 mikrometrów głęboko penetrują obwodowe części układu oddechowego i przy sprzyjających warunkach zapoczątkowują proces chorobowy.
Mechanizm rozwoju choroby jest złożony; opiera się na udziale reakcji toksynozależnych (m.in. endotoksyn i mykotoksyn), III typie reakcji immunologicznej z produkcją przeciwciał precypitujących w klasie IgG i IgM, oraz mechanizmie związanym z IV typem reakcji immunologicznej. Proces prowadzi do zapalenia pęcherzyków płucnych – rozwoju choroby śródmiąższowej płuc, która (jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie postępowanie) w ostatecznym efekcie może przejść w zwłóknienie płuc.
Choroba może przebiegać w postaci ostrej, podostrej i przewlekłej. W postaci ostrej kaszel, duszność, gorączka z dreszczami oraz bóle głowy i mięśni pojawiają się 6–8 godzin po ekspozycji na alergen i najczęściej ustępują samoistnie po 24-36 godzinach. Jeśli narażenie na czynnik wywołujący utrzymuje się, choroba przechodzi w postać podostrą (gdzie objawy przypominające grypę ustępują, a nasila się uczucie duszności), a następnie w postać przewlekłą.
W niektórych przypadkach AZPP od początku przebiega skrycie, duszność narasta stopniowo, a chory zgłasza się do lekarza dopiero w fazie nieodwracalnego włóknienia płuc.
