Testy skórne wykorzystuje się w diagnostyce dermatologicznej w przypadku chorych, u których zachodzi podejrzenie udziału reakcji alergicznych w powstawaniu zmian skórnych. Służą one ocenie reakcji skóry na kontakt z alergenem, a ich dodatni wynik stanowi potwierdzenie uczulenia na badany alergen.
W rutynowej diagnostyce alergologicznej wykonuje się przede wszystkim dwa rodzaje testów: skórne testy punktowe oraz naskórkowe testy płatkowe, które różnią się rodzajem reakcji immunologicznej zachodzącej w trakcie testu, sposobem wykonania oraz czasem odczytu wyniku.
Skórne testy punktowe
Skórne testy punktowe (STP) wykonuje się w celu wykrycia lub potwierdzenia uczulenia u pacjentów z podejrzeniem atopowego zapalenia skóry, a także w uzasadnionych przypadkach sugerujących alergię na lek (zobacz: Atopowe zapalenie skóry, Alergia na leki). A zatem metodę tę stosuje się głównie u chorych z podejrzeniem reakcji typu natychmiastowego, rozwijającej się w ciągu kilku, kilkunastu minut od kontaktu z alergenem i przebiegającej z udziałem przeciwciał klasy E (IgE-zależnej).
Testy te są szczególnie przydatne w diagnozowaniu uczulenia na alergeny powietrznopochodne, czyli zawieszone w powietrzu, takie jak pyłki roślin (traw, drzew i chwastów), roztocze kurzu domowego, alergeny sierści zwierząt lub grzyby pleśniowe (zobacz: Alergeny wziewne). Znajdują zastosowanie również w rozpoznawaniu alergenów odpowiedzialnych za alergiczne i całoroczne zapalenia spojówek i błony śluzowej nosa oraz astmy (zobacz: Alergiczny nieżyt nosa, Alergiczne zapalenie spojówek, Astma).
Ponadto skórne testy punktowe można wykonać z alergenami pokarmowymi, co czyni je szczególnie przydatnymi u najmłodszych chorych z podejrzeniem alergii pokarmowej (zobacz: Alergia pokarmowa, Alergeny pokarmowe).
Skórne testy punktowe wykonują w gabinecie zabiegowym wyszkolone osoby (lekarz, pielęgniarka). W zależności od danych uzyskanych w trakcie zbierania wywiadu lekarz ustala zestaw alergenów, które będą testowane. Zwykle na początku diagnostyki STP przeprowadza się z zestawem przesiewowym alergenów, który u najmłodszych dzieci może zostać dodatkowo uzupełniony o alergeny pokarmowe.
W skład zestawu przesiewowego wchodzą następujące alergeny:
- drzew wczesno pylących: leszczyna, olcha czarna, topola biała, wiąz, wierzba
- drzew późno pylących: brzoza, buk, dąb szypułkowy, platan, jesion, lipa
- pyłków traw i zbóż: kostrzewa łąkowa, wiechlina łąkowa, rajgras angielski, życica trwała, kupkówka pospolita, kłosówka wełnista, żyto, pszenica, owies
- pyłków chwastów: bylica pospolita, babka lancetowata, nawłoć pospolita, pokrzywa zwyczajna
- grzybów pleśniowych
- sierści i naskórka zwierząt domowych: pies, kot, chomik, świnka morska, królik
- roztoczy kurzu domowego.
Zobacz także: Alergeny wziewne.
Testy te przeprowadza się zwykle w obrębie przedramienia, na obszarze skóry, na której nie ma żadnych chorobowych wykwitów. Najpierw nakłada się kroplę alergenu, którą następnie przekłuwa się z użyciem specjalnego jednorazowego nożyka, zwanego lancetem Morrowa Browna. Nakłucie jest niebolesne, bowiem ostrze lancetu ma 1 mm długości (przypomina ukłucie owada), natomiast jest potrzebne, aby wprowadzić alergen do górnych warstw skóry, gdzie znajdują się niezbędne komórki dające natychmiastowy odczyn widoczny na skórze.
Prawidłowe wykonanie STP wymaga nałożenia również dwóch kontroli: kontrolę dodatnią stanowi roztwór histaminy w stężeniu 1:1000, a kontrolę ujemną - roztwór soli fizjologicznej. W przypadku histaminy zawsze powinno się obserwować reakcję, tj. powstanie rumienia, lekkie uniesienie skóry (bąbel histaminowy) i niewielki świąd. Nie jest to wynik dodatni testu, a jedynie prawidłowa reakcja skóry, umożliwiająca dalsze testowanie.
Wyniki odczytuje się po 20 minutach od nałożenia testów po porównaniu ich z próbami kontrolnymi. Jeśli w miejscu nałożenia alergenu pojawi się świąd oraz bąbel (tzw. bąbel alergenowy), którego średnica jest przynajmniej równa średnicy bąbla histaminowego, wynik uznaje się za dodatni.
Wynik STP zapisuje się zwykle jako średnicę rumienia i bąbla pokrzywkowego (w milimetrach) oraz w skali pięciopunktowej: od 0 do czterech plusów:
- 0 - odczyn alergenowy równy odczynowi naroztwór soli fizjologicznej
- + - średnia średnica bąbla alergenowego większa od odczynu na płyn kontroli negatywnej, ale mniejsza od połowy średniej średnicy bąbla histaminowego
- ++ - średnia średnica bąbla alergenowego większa od połowy lub prawie równa średniej średnicy bąbla histaminowego
- +++ - średnia średnica bąbla alergenowego równa lub nieco większa od średniej średnicy bąbla histaminowego
- ++++ - średnia średnica bąbla alergenowego co najmniej dwukrotnie większa od średniej średnicy bąbla histaminowego lub każdy odczyn z nibynóżkami (czyli nieregularnymi wypustkami).
Za wynik dodatni uznaje się odczyn od trzech do czterech plusów, natomiast za wynik ujemny odczyn zerowy i jeden plus. Natomiast odczyn oceniony na dwa plusy jest uznawany za wynik wątpliwy.
Ważne
Skórne testy punktowe należą do testów bezpiecznych i wiarygodnych.Powinny być wykonywane w okresie wolnym od objawów (ustalanym indywidualnie dla każdego pacjenta).
Chory nie powinien być w trakcie leczenia lekami przeciwhistaminowymi (przeciwalergicznymi). Leki te należy odstawić na ok. 1—2 tygodni przed wykonaniem testów.
W przypadku dzieci, z uwagi na konieczność współpracy, STP zaleca się od 4. roku życia.
Naskórkowe testy płatkowe
Naskórkowe testy płatkowe (NTP) wykonuje się w diagnostyce alergologicznej różnych odmian wyprysku, a w szczególności w przypadku podejrzenia wyprysku kontaktowego. Lekarz, zlecając te testy, chce ocenić reaktywność skóry na szereg różnych związków chemicznych, z którymi pacjent styka się w życiu codziennym (w domu, szkole, pracy). Zatem testy te służą zbadaniu kontaktowej reakcji immunologicznej. Kontaktowa reakcja immunologiczna zasadniczo rożni się od reakcji natychmiastowej obserwowanej w przypadku STP, bowiem zachodzi z udziałem komórek pamięci (limfocytów) i ma miejsce po ok. 24 h od kontaktu z alergenem.
NTP wykonuje się na niezmienionej skórze pleców, gdzie alergeny umieszczone w wazelinie nakłada się w specjalnych komorach i przykleja za pomocą plastrów. Plastry z alergenami powinny być w ciągłym kontakcie ze skórą przez 48 godzin. Po upływie tego czasu testy się usuwa i dokonuje się pierwszego odczytu. Kolejny odczyt ma miejsce po upływie trzeciej doby (po 72 h) od nałożenia. W trakcie obecności testów na skórze chory nie powinien moczyć tej okolicy pleców.
Wyniki naskórkowych testów płatkowych są oceniane w skali plusowej od 0 do trzech plusów:
- brak reakcji: 0
- rumień: +
- rumień, grudki: ++
- rumień, grudki, pęcherzyki: +++.
Za dodatni uznaje się wynik oceniony na przynajmniej dwa plusy.
Standardowy zestaw alergenów stosowany do NTP składa się z najczęstszych alergenów powodujących reakcję. Są to przede wszystkim metale (chrom, kobalt, nikiel), konserwanty, substancje zapachowe, leki (neomycyna) oraz barwniki. Istnieje również odpowiednio dobrany zestaw do robienia testów u dzieci.
Badania z krwi
Jednym z podstawowych badań laboratoryjnych wykonywanych w przypadku podejrzenia reakcji natychmiastowej jest oznaczenie we krwi pacjenta przeciwciał IgE. Można w sposób ilościowy oznaczyć całą pulę przeciwciał IgE we krwi lub ściśle określone przeciwciała IgE, co do których istnieje podejrzenie, że są zaangażowane w wywoływanie objawów. Oznaczenie swoistych przeciwciał IgE ma szczególne znaczenie w przypadku kwalifikacji chorego do odczulania (immunoterapii swoistej), a także u chorych, u których z przyczyn chorobowych nie można odstawić leków i niemożliwe jest przeprowadzenie STP.
Badanie z krwi jest bezpieczne, nie zależy od rodzaju stosowanego leczenia i może być wykonywane nawet u chorych ze znacznym nasileniem objawów chorobowych. Ponadto można je przeprowadzić u najmłodszych dzieci, bowiem prawidłowy poziom przeciwciał IgE zależy od wieku pacjenta (według wartości podanych przez producenta).
Testy skórne w pytaniach i odpowiedziach
Jak się przygotować do skórnych testów punktowych? »Jak długo przed wykonaniem testów skórnych należy odstawić Protopic? »
Które leki mają wpływ na wyniki testów alergologicznych? »
Testy potwierdzające alergię na kota »
Testy diagnozujące uczulenie na jad owadów »
Leki psychotropowe a wyniki testów alergicznych »
Zasady interpretacji badań alergicznych z surowicy »
Zasady przeprowadzania testów alergicznych »
Czy glikokortykosteroidy mają wpływ na wyniki testów? »
Wpływ Asmenolu na wyniki testów alergicznych »
Czy zażycie Otrivinu może mieć wpływ na wynik testów alergicznych? »
Wyniki testów skórnych »
Jak interpretować wyniki testów skórnych? »
Jaki lekarz może wystawić skierowanie na testy alergiczne? »