×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Alergia

O alergii mówi się, iż należy do „chorób cywilizacyjnych” XX i XXI wieku. Po raz pierwszy objawy alergii opisano już jednak w wieku XVIII – katar pojawiający się po kontakcie z sianem nazwano „gorączką sienną”. Nazwę alergia, wywodzącą się z greki (allos – odmienny, ergos – reakcja), zawdzięczamy natomiast wiedeńskiemu lekarzowi chorób dziecięcych Clemensowi von Piruetowi, który użył jej w 1906 r.

Alergia - co to takiego?

Istotą alergii jest nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego organizmu na występujące w środowisku substancje zwane alergenami, które u osób zdrowych nie wywołują żadnych oznak uczulenia.

Alergeny są zazwyczaj białkami wchodzącymi w skład komórek roślin lub zwierząt albo fragmentami substancji, takich jak niektóre leki czy lateks.

W Polsce alergię najczęściej wywołują alergeny zawarte w:

  • pyłkach roślin (np. drzew, traw, zarodniki pleśni)
  • pokarmach (np. cytrusach, mleku krowim, jajach, rybach, orzechach)
  • organizmach zwierząt (sierści kota czy psa, jadzie pszczół, roztoczach kurzu domowego).

Do najczęściej alergizujących leków należą penicylina oraz leki przeciwbólowe, a uczulenie na lateks dotyczy głównie personelu medycznego (często używane rękawiczki, sprzęt medyczny).

Ze względu na czas oddziaływania na organizm chorego, alergeny wziewne dzieli się na:

  • sezonowe (dotyczy to pyłków roślinnych mających swój charakterystyczny sezon pylenia)
  • całoroczne (tak jak w przypadku alergenów roztoczy kurzu domowego, stale obecnych w naszym otoczeniu).

Co ciekawe, chory uczulony na alergeny pyłków roślinnych (np. brzozy) może jednocześnie reagować na przypominające je alergeny pokarmów (np. jabłka), co nosi nazwę reakcji krzyżowych.

Alergia: jak organizm reaguje na alergeny

W odpowiedzi organizmu na alergeny bierze udział wiele różnych komórek układu odpornościowego (zwanego także immunologicznym) i wytwarzanych przez nie substancji. Komórki układu immunologicznego, m.in. granulocyty kwasochłonne (i), komórki tuczne (mastocyty) i limfocyty, oraz przeciwciała – immunoglobuliny klasy E (IgE), bronią organizm przed zagrażającymi mu czynnikami, np. mikroorganizmami. Niekiedy jednak komórki te rozpoznają nieszkodliwe alergeny jako groźne i zapoczątkowują odpowiedź prowadzącą do uczulenia na nie organizmu chorego.

Na początku alergen rozpoznawany jest przez komórki dendrytyczne (które można porównać do zwiadowców). Prezentują je one komórkom zwanym limfocytami T, pełniącym rolę „dowódców”, regulujących działanie układu immunologicznego, które z kolei zlecają limfocytom B wytwarzanie przeciwciał, tzw. immunoglobulin E (IgE). Skłonność do wytwarzania IgE jest dziedziczna i nosi nazwę atopii. Choroby, w których pierwszoplanową rolę odgrywa IgE nazywa się IgE-zależnymi lub atopowymi.

Należą do nich:

Immunoglobuliny E, łącząc się z komórkami tucznymi (które można porównać do szeregowców walczących na pierwszej linii frontu), występującymi w tkankach chorego, pobudzają je do wydzielania silnych substancji i powodują napływ wielu komórek zapalnych, m.in. eozynofili i limfocytów (zob. ryc. poniżej).



Przebieg odpowiedzi na alergen można podzielić na dwie fazy: wczesną i późną (zob. ryc. poniżej). Faza wczesna rozpoczyna się natychmiast po kontakcie z alergenem i jest spowodowana substancjami uwalnianymi przez komórkę tuczną (jedną z najważniejszych z nich jest histamina). Substancje te powodują rozszerzenie naczyń (dlatego może dojść do spadku ciśnienia tętniczego) oraz zwiększenie ich przepuszczalności (co odpowiada za pojawienie się łzawienia oczu, kataru i swędzącej wysypki). Drażnią zakończenia nerwowe, co przejawia się świądem i kichaniem. Mogą także spowodować obrzęk krtani i skurcz oskrzeli, dlatego chory odczuwa duszność, a podczas oddychania pojawiają się świsty (zobacz: Objawy alergii).



Objawy te są zwykle krótkotrwałe i przemijające. U niektórych chorych po fazie wczesnej pojawia się faza późna reakcji alergicznej (zwykle najsilniejsze objawy pojawiają się 6—12 godzin od fazy wczesnej). Faza późna jest wynikiem napływu komórek zapalnych spowodowanego substancjami wydzielanymi przez komórki tuczne podczas reakcji wczesnej. Objawy trwają zazwyczaj dłużej i trudniej je leczyć. U chorych na alergiczny nieżyt nosa może pojawić się silna, długotrwała blokada nosa, a u chorych na astmę oskrzelową – trwające wiele dni zaostrzenie choroby.

Powtarzający się kontakt organizmu chorego z uczulającymi go alergenami powoduje rozwój przewlekłego stanu zapalnego w zajętych tkankach i doprowadza do ich uszkodzenia. To tłumaczy, dlaczego chory na astmę czy katar alergiczny może mieć stałe objawy choroby mimo unikania alergenów.

Alergia a nadwrażliwość

Opisany powyżej mechanizm reakcji alergicznej zależnej od IgE jest najważniejszym, ale nie jedynym mechanizmem alergii (jest to tzw. I – natychmiastowy – typ nadwrażliwości). Nadwrażliwość jest terminem szerszym niż alergia, organizm ludzki może bowiem reagować w sposób nadmierny na różne bodźce (np. na ostre przyprawy lub zmiany temperatury) nie tylko poprzez zwiększenie produkcji IgE.

07.11.2012
Zobacz także
  • Alergia na leki
  • Alergia na jad owadów
  • Alergeny kontaktowe
  • Alergeny wziewne
  • Alergia pokarmowa
  • Leczenie alergii
  • Rozpoznanie alergii
Wybrane treści dla Ciebie
  • Astma u dzieci - mechanizmy i przyczyny
  • Badanie cytologiczne wymazu z nosa
  • Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)
  • Inne badania wykonywane u chorych na astmę
  • Astma ciężka (oporna na leczenie)
  • Nieżyt nosa
  • Testy skórne
  • Alergia na jad owadów
  • Dopełniacz
  • Alergia na leki
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta