Pytanie nadesłane do redakcji
Jaka jest zależność pomiędzy skórnymi testami na IgE swoiste a podobnymi z surowicy krwi. Czy, jeśli wielokrotnie testy skórne wykazywały uczulenie na orzechy, pomidora, mąkę itd. możliwy jest wynik "0" w testach na IgE swoiste z krwi na te same alergeny? Czy może to świadczyć o błędzie laboratorium?
Odpowiedziała
dr n. med. Grażyna Durska
Zakład Medycyny Rodzinnej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Poradnia Alergologiczna „Podgórna” w Szczecinie
Testy punktowe z alergenami podobnie jak oznaczenia swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi są badaniami stosowanymi w diagnostyce alergii IgE-zależnej.
Za złoty standard diagnostyczny uznaje się testy skórne (pric testy).
Są one szczególnie wiarygodne (wysoka swoistość - zdolność testu do wykluczenia uczulenia i czułość - zdolność testu do potwierdzenia uczulenia) w uczuleniach powietrznopochodnych wywołanych alergenami roślin, roztoczy kurzu domowego, zarodników grzybów mikroskopowych czy niektórych alergenów zwierzęcych.
Za wynik dodatni uznaje się powstanie w miejscu założenia testu, bąbla o średnicy równej co najmniej 3 mm, otoczonego rumieniem. Średnica bąbla przy histaminie (kontrola dodatnia) również powinna wynosić co najmniej 3 mm. Kontrola ujemna powinna być równa zero. W sytuacji dodatniej kontroli ujemnej wyniki testów interpretuje się nieco inaczej.
W przypadku alergii pokarmowej czułość testów punktowych jest znacznie mniejsza z tego powodu coraz częściej w diagnostyce stosuje się testy natywne z naturalnym pokarmem.
Przed wykonaniem testów punktowych należy pamiętać o „odstawieniu” leków antyhistaminowych (zazwyczaj na ok. 2 tyg.), niektórych leków przeciwbólowych, inhibitorów kalcyneuryny oraz glikokortykosteroidów miejscowych, a także stosowanych doustnie w dawkach powyżej 10 mg/dobę w przeliczeniu na prednizolon.
Testów punktowych nie należy przeprowadzać u kobiet ciężarnych.
Przy interpretacji wyników należy również brać pod uwagę reaktywność skóry zależną od wieku badanego.
Metodą alternatywną dla testów punktowych może być oznaczenie miana swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi. Badanie można wykonać w każdym wieku niezależnie od przyjmowanych przez pacjenta leków oraz od nasilenia objawów choroby alergicznej. Możliwe jest również wykonanie badania u kobiet ciężarnych.
Niestety wyniki są obarczone większą liczbą błędów zależnych zarówno od jakości stosowanych odczynników, jak i zastosowanej metody, doświadczenia personelu medycznego, dlatego ważne jest, aby diagnostyka była przeprowadzana w laboratoriach podlegających okresowej kontroli standaryzacyjnej.
Inne ograniczenia tej metody to długi czas oczekiwania na wynik (w przypadku testów punktowych odczyt testów następuje po 15-20 min) oraz znacznie wyższy koszt badania. Ponadto wynik pozwala jedynie na ocenę stężenia przeciwciał we krwi, co nie zawsze odpowiada ich stężeniu w narządzie, w którym toczy się choroba.
Interpretacja wyników zależy od stężenia przeciwciał, ocenianego w liczbach bezwzględnych oraz w klasach. Im wyższa klasa, tym wyższe stężenie przeciwciał, czyli większe prawdopodobieństwo uczulenia. Istotne są wyniki od 3 klasy wzwyż.
U około 10-15% testowanych (różnymi metodami) wyniki badań są dodatnie, pomimo braku objawów choroby alergicznej. Osoby te nie wymagają leczenia farmakologicznego.
Istnieje też druga, mniej liczna grupa pacjentów, u której występują objawy choroby alergicznej przy początkowo ujemnym wyniku testów. Bardzo często testy wykonane u tych osób po kilku miesiącach, czasami latach ulegają pozytywizacji. W celu zwiększenia wiarygodności badania, zwłaszcza w przypadku wyników ujemnych należy testy powtórzyć.
W przypadku wątpliwości diagnostycznych należy przeprowadzić prowokację alergenową.
Przy podejrzeniu alergii powietrznopochodnej - prowokację donosową.
W przypadku alergii pokarmowej badaniem o największej czułości i swoistości jest próba prowokacji doustnej (jeśli w wywiadzie występowały objawy anafilaksji próbę przeprowadza się wyłącznie w warunkach szpitalnych).
W Pani przypadku istotne byłoby stwierdzenie czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy spożyciem wymienionych produktów spożywczych a objawami choroby alergicznej. Jeżeli nie ma takiej zależności nie należy się przejmować wynikami przeprowadzonych badań.
Piśmiennictwo:
Bartuzi Z.: Alergia na pokarmy. Mediton. Oficyna Wydawnicza, 2006: 177-192Kruszewski J., Silny W., Mazurek H., Czarnecka-Operacz M.: Testy skórne. [w:] Standardy w alergologii. Dom Wydawniczy Benkowski, 2003: 9-29
Małolepszy J., Kuna P., Kowalski M, L., Chmielewska-Szewczyk D.: Stężenie IgE całkowitego oraz IgE alergenowoswoistych. Standardy w alergologii. Medycyna Praktyczna, 2010: 41-45
Semiuk A., Barczyk A., Pierzchała W.: Propozycja protokołu wykonywań punktowych testów skórnych. Wiadomości lekarskie. 2005; LVIII, 5-6: 358-365
Semiuk-Orzech A., Barczyk A., Pierzchała W.: Porównanie wyników punktowych testów skórnych wykonanych za pomocą standaryzowanego lancetu oraz igły iniekcyjnej. Polski Merkuriusz Lekarski. 2008; XXIV, 144: 495-501
Standardy w alergologii. Stanowisko Panelów Eksperckich Polskiego Towarzystwa Alergologicznego. Kruszewski J., Kowalski M.L. (red.): Drukarnia Skleniarz, Kraków 2010, część I: 24-33, 39-45, 59-65