Od 1990 roku w Polsce działa sieć punktów pomiarowych Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych, monitorująca w większych miastach Polski stężenie pyłku roślin i zarodników grzybów mikroskopowych. Jak to się odbywa?
Alergeny
Alergeny dzielimy
-
ze względu na drogę przenikania do organizmu na:
- wziewne (wdychane z powietrzem)
- pokarmowe
-
ze względu na okres występowania na:
- sezonowe (pyłek roślin, grzyby pleśniowe - zobacz: Kalendarz pylenia roślin)
- całoroczne (roztocze kurzu domowego, alergeny zwierząt domowych).
To co zwykle w potocznym języku określamy mianem alergenu, np. ziarna pyłku roślin, zarodniki grzybów mikroskopowych czy sierść zwierząt domowych, to jedynie nośniki alergenów.
Składniki zanieczyszczeń powietrza mogą wpływać na nasilenie procesów alergizacji, np. poprzez bezpośrednią zmianę zdolności pyłku do uczulania. Stwierdzono na przykład, że brzozy rosnące na terenach miejskich, w pobliżu ruchliwych ulic, produkują więcej alergenów niż drzewa rosnące z dala od ruchu samochodowego. Ozon, tlenki azotu i inne składniki zanieczyszczeń przemysłowych mogą uszkadzać nabłonek dróg oddechowych, ułatwiając dostęp alergenom.
Jak badany jest stopień stężenia alergenów?
Badania stężenia alergenów prowadzone są zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych oraz w miejscach pracy. Ocena stężenia alergenu wykorzystywana jest w diagnostyce alergologicznej, w orzecznictwie (medycyna pracy) oraz w pracach badawczych.
W jaki sposób badane jest stężenie pyłku roślin i spor grzybowych (zarodników grzybów mikroskopowych) w powietrzu?
Fot. 1. Aparat służący do pomiaru stężenia pyłku roślin
Od 1990 roku w Polsce działa sieć punktów pomiarowych Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych, monitorująca w większych miastach Polski stężenie pyłku roślin i zarodników grzybów mikroskopowych.
Badania prowadzone są aparatami, w których przezroczysta taśma pokryta lepikiem owinięta jest na bębnie poruszanym przez mechanizm zegarowy z prędkością 2 mm na godzinę. Powietrze, wciągane do wnętrza aparatu przez silnik elektryczny, kierowane jest przez wąską szczelinę wlotową na przesuwającą się taśmę.
Aparat zasysa 10 litrów powietrza na minutę. Znając objętość powietrza oraz szybkość przesuwu taśmy poddawanej analizie mikroskopowej, możemy przedstawić wyniki w przeliczeniu na ziarna i spory grzybowe w 1 metrze sześciennym powietrza. Taśma, do której przylgnęły ziarna pyłku roślin i spory grzybowe z powietrza atmosferycznego, po wyjęciu z aparatu pomiarowego jest cięta na 48-milimetrowe odcinki, które odpowiadają okresom 24-godzinnym (taśma porusza się z prędkością 2 mm na godzinę). Analizie mikroskopowej poddaje się wybiórczo co 2 lub co 4 pas (w zależności od stosowanego powiększenia mikroskopu).
Od 2008 roku w części punktów pomiarowych Ośrodka Badania Alergenów środowiskowych stosowany jest unikatowy w skali światowej system automatycznego rozpoznawania ziaren pyłku roślin (system opracowany przez Zespół Politechniki Warszawskiej oraz OBAŚ). Wyniki analizy poszczególnych pasów godzinowych najczęściej sumuje się i uśrednia, podając wartość średnią dla całego 24-godzinnego okresu (doby).
W jaki sposób mierzy się stężenie alergenów roztoczy kurzu domowego?
Analizie poddaje się próbki kurzu domowego zebrane za pomocą specjalistycznych urządzeń lub prostych próbników instalowanych na rurze wlotowej odkurzacza. Specjalistyczna analiza akarologiczna pozwala na rozpoznanie ciał poszczególnych egzemplarzy roztoczy w próbce kurzu i ich kwalifikację do poszczególnych gatunków. Metoda ta pozwala na rozpoznanie roztoczy żyjących w danym środowisku.
Łatwiejsze do przeprowadzenia, tańsze i szybsze są metody pośrednie, oparte na badaniu stężenia w badanej próbce guaniny – aminokwasu obecnego w odchodach roztoczy.
Znacznie dokładniejsze, przy jednocześnie niewiele wyższych kosztach pomiaru, są testy immunologiczne wykorzystywane do wykrycia obecności alergenu Der p 1 w próbkach kurzu domowego. Test oparty jest na zasadzie łączenia się specyficznych przeciwciał IgE (umieszczonych na płytce testu) z konkretnym alergenem (w tym wypadku Der p 1) jaki znajduje się w zebranej próbce kurzu.
Pomiar wymaga zebrania próbki kurzu do specjalnego próbnika (w zestawie z odczynnikami) zakładanego na rurę wlotową odkurzacza, a następnie wymieszaniu zebranej próbki kurzu z odczynnikiem. Po dokładnym wymieszaniu próbki kurzu z roztworem wykonuje się prosty test , a wynik uzyskuje się już po kilku minutach. Testy immunologiczne są tanie i szybkie w wykonaniu, nie wymagają specjalistycznych umiejętności (jak w przypadku rozpoznawania gatunków roztoczy) i są powszechnie dostępne zarówno dla lekarzy, jak i chorych.
W jaki sposób mierzy się stężenie alergenów zwierząt domowych?
Testy immunologiczne do wykrywania alergenów pochodzenia zwierzęcego w próbkach kurzu są odstępne dla większości głównych alergenów najczęściej uczulających zwierząt domowych, na przykład alergenów kota i psa (zobacz: Alergia na włos kota, Alergia na włos psa). Ponadto dostępne są testy do wykrywania alergenów wielu innych zwierząt spotykanych w środowisku człowieka, np. alergenów myszy, szczurów oraz alergenów karaczanów (zobacz: Alergeny drobnych gryzoni).
