Komary są powszechnie występującymi owadami w Polsce. U większości ludzi po ukłuciu komara dochodzi do niewielkiej reakcji miejscowej, czyli pojawienia się bąbla z zaczerwienieniem, który następnie zmienia się w twardą, swędząca grudkę zanikającą w ciągu kilku dni. U niektórych osób jednak, zwłaszcza dzieci, dochodzi do dużej reakcji miejscowej, która objawia się znacznym obrzękiem, zaczerwienieniem i świądem, który może obejmować duże powierzchnie ciała
Dotychczas na świecie opisano ponad 3500 gatunków komarów. W Polsce występuje 47 gatunków, najczęściej występującym jest komar brzęczący. Ludzi atakują wyłącznie samice, którym krew jest potrzebna do prawidłowego rozwoju jaj. Podczas ukąszenia przez komara do organizmu dostają się białka znajdujące się w ślinie komara i powodują one odpowiedź układu odpornościowego człowieka.
Ukłucie komara może wywołać trzy główne rodzaje reakcji:
- normalną reakcję na ukłucie
- miejscowe reakcje alergiczne
- uogólnione reakcje alergiczne.
Jak wygląda normalna reakcja na ukłucie komara?
Po ukłuciu komara dochodzi do miejscowej reakcji skórnej – pojawia się bąbel, czyli obrzęk z otaczającym go zaczerwienieniem. Największe nasilenie reakcja ta osiąga po około 20 minutach, a następnie przekształca się w stwardniałą, swędzącą grudkę, która jest najbardziej dolegliwa po 24–36 godzinach i ustępuje w ciągu następnych od 7 do 10 dni.
Miejscowe reakcje alergiczne na ukłucia komarów (zespół Skeeter)
Najczęstszym rodzajem reakcji alergicznych na ukłucia komarów są duże reakcje miejscowe, czyli reakcje skórne w miejscu ukłucia.
Duże reakcje miejscowe, nazywane też zespołem Skeeter to pojawienie się swędzącego lub nawet bolesnego obszaru zaczerwienienia, obrzęku, czasem też stwardnienia, a także nadmiernego ucieplenia skóry o średnicy zwykle od 2 do ponad 10 cm (choć u niektórych osób może być większy). Takie reakcje miejscowe rozwijają się w ciągu kilku godzin od ukłucia, narastają w ciągu od około 8 do 12 godzin i ustępują w ciągu od 3 do 10 dni.
W zależności od miejsca ukłucia, reakcja alergiczna może obejmować np. znaczną część twarzy lub całą kończynę (rękę lub nogę), zwłaszcza u niemowlęcia lub małego dziecka. Objawy mogą być dotkliwe i utrudniać widzenie, jedzenie, picie lub normalne używanie kończyny. Jeśli reakcja jest ciężka i obejmuje duże obszary, to może towarzyszyć jej podwyższone temperatura (ale nie wysoka gorączka) i złe samopoczucie.
Zakażenie bakteryjne w miejscu ukłucia przez komara
Zdarza się, że osoba ukłuta przez komara rozdrapuje miejsce ukłucia, które ulega nadkażeniu bakteryjnemu. Na podstawie samego wyglądu trudno wówczas odróżnić reakcję alergiczną w miejscu ukłucia od zapalenia spowodowanego zakażeniem bakteriami. Ważne jest ustalenie, kiedy doszło do pojawienia się reakcji. Duża reakcja miejscowa zwykle rozpoczyna się w ciągu kilku godzin od ukłucia, natomiast wtórne zakażenie bakteryjne zwykle w ciągu kilku dni. W przypadku zapalenia skóry i tkanki łącznej objawy są zwykle bardziej nasilone – skóra jest zaczerwieniona (aż purpurowa), występuje ból i pieczenie. Ponadto mogą się pojawić objawy ogólne – ból głowy, nudności, powiększenie węzłów chłonnych, dreszcze i wysoka gorączka. Należy wówczas niezwłocznie zgłosić się do lekarza!
Choć alergiczna reakcja miejscowa może być bardzo nieprzyjemna i towarzyszyć jej nasilony świąd, nie należy rozdrapywać miejsca ukłucia! Nie przynosi to ulgi, a jedynie stwarza ryzyko zakażenia bakteryjnego, które jest poważnym stanem i wymaga natychmiastowego leczena antybiotykami.
Co zrobić po ukłuciu przez komara?
Po ukłuciu przez komara należy umyć miejsce ukąszenia wodą z mydłem. Następnie można zastosować zimny okład (np. z lodu), aby zmniejszyć obrzęk i świąd. Korzystne może być też zastosowanie pasty sody oczyszczonej i wody, która może zmniejszyć swędzenie. Aby ją sporządzić, należy wymieszać 1 łyżkę sody oczyszczonej z niewielką ilością wody, ale wystarczającą, aby uzyskać pastę, a następnie nałożyć ją na miejsce ukąszenia. Po około 10 minutach można zmyć pastę. Następnie można nałożyć dostępny bez recepty krem przeciwświądowy lub przeciwhistaminowy, aby złagodzić swędzenie, zgodnie ze wskazówkami na etykiecie produktu.
U kogo najczęściej występuje reakcja alergiczna na ukłucia komarów?
Do osób mających zwiększone ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych na ukłucia komarów należą:
- osoby o wysokim poziomie narażenia na ukłucia komarów, czyli często przebywające na zewnątrz, w miejscach, gdzie bytują komary, pracujący na zewnątrz, np. żołnierze, rolnicy, leśnicy, robotnicy sezonowi
- niemowlęta i małe dzieci
- osoby podróżujące do regionu, w którym występują miejscowe komary, z którymi wcześniej się nie zetknęły
- osoby niedoborami odporności.
Leczenie miejscowej reakcji alergicznej na ukłucia komarów
W leczeniu dużych reakcji miejscowych stosuje się przede wszystkim leki przeciwhistaminowe (tzw. drugiej generacji), takie jak cetyryzyna, loratadyna, feksofenadyna lub rupatadyna. Leki te łagodzą swędzenie związane z dużymi reakcjami miejscowymi.
U osób, u których miejscowa reakcja przebiega z nasilonym stanem zapalnym, lekarz może zalecić glikokortykosteroidy w kremie – zwykle stosuje się go dwa razy dziennie przez 5–10 dni. Jeśli reakcja miejscowa jest rozległa i ma ciężki przebieg oraz towarzyszą jej inne objawy – np. utrudnia poruszanie się, widzenie lub przyjmowanie płynów i pokarmów, wówczas lekarz może zalecić glikokortykosteroidy doustnie.
Czy alergia na ukłucia komarów przechodzi?
Zwykle u dzieci, u których dochodzi do dużej reakcji miejscowej po ukłuciach komarów, po kilku latach reakcja przestaje występować. Określa się to jako naturalne nabywanie tolerancji na ukłucia komara. Jednak czas nabywania tej tolerancji jest różny w zależności od częstości i intensywności narażenia danej osoby na komary.
Czy można zapobiegać wystąpieniu miejscowej reakcji alergicznej na ukłucia komarów?
Zapobieganie miejscowym reakcjom alergicznym na ukłucia komarów polega minimalizowaniu ryzyka ukłucia, czyli unikaniu miejsc, w których występują komary i stosowaniu środków ochrony osobistej.
Przeczytaj więcej: Komary – jakie choroby przenoszą i jak się przed nimi chronić
Niektórym osobom, u których występują duże reakcje miejscowe po ukłuciach przez komary, lekarz może zalecić stosowanie przewlekle leków przeciwhistaminowych drugiej generacji, gdy nie da się uniknąć narażenia na komary.
Wykazano, że profilaktyczne doustne przyjmowanie leków przeciwhistaminowych drugiej generacji, takich jak cetyryzyna, loratadyna, feksofenadyna lub rupatadyna łagodzi świąd występujący zaraz po ukłuciu, a także zmniejsza później występujące objawy, takie jak zaczerwienienie, obrzęk i stwardnienie.
Nietypowe, rzadkie reakcje miejscowe na ukłucie komara
Rzadko reakcje miejscowe mogą objawiać się wybroczynami (czyli czerwonymi plamami na skórze) lub pęcherzami. Może mieć to związek z wirusem Epsteina-Barr (EBV) lub nowotworami hematologicznymi.
Ogólnoustrojowa reakcja na ukłucie przez komary
Bardzo rzadko po ukłuciu przez komara dochodzi do poważnej reakcji alergicznej obejmującej cały organizm. Taka układowa reakcja alergiczna może przebiegać z uogólnioną pokrzywką, astmą oskrzelową, chorobą posurowiczą, a nawet wstrząsem anafilaktycznym, choć jest to bardzo rzadkie. Wstrząs anafilaktyczny jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.
Przeczytaj więcej: Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) - objawy, przyczyny i leczenie
